اصطلاح و ضرب المثل های طالقان:

بن ِدمت بخوردی= در اصطلاح ناراحت شدی .

ترشه خیکِ شو بیورد = در مورد کسی که دیگران از آمدن او خوشایند نیستند اطلاق میشود.

گو خیک = به کسی گفته میشود که زیاد بخوردو سیر نشود.      gow khik 

رو اؤ شانه زیر گشک لانه = کنایه از ظاهر و باطن یک رنگی نداشتن است ، سر وروی آراسته و خوب دارد ولی درو نش (دلش) مانند لانه زنبور سیاه و بد منظره است.

گشک = زنبور زرد .                  geshk

تخته تو بشورون= مصداق مرده شور تو راببرند. TAKHTA to boshoron

تش هر قدر تندتر بسوجه تندتر خاکستر   می بو: به معنی آتش هر چه تندتر بسوزد زودتر سرد می شود.  مصداق :تب تند زود سرد می شود.

اربابی خنه جوز زیاده ، می تنی بشماری نتنی ببری:  به معنی:خانه ی ارباب گردو زیاد است ، می تونی بشماری ولی نمی تونی ببری!  مصداق :در خانه ی قاضی گردو بسیار است اما شماره هم دارد.

بشّه ابرو ویگیره  ، بزه چشمم کور  کُرد!: یعنی:رفت ابرو را درست کند ، زد و چشم را هم کور کرد! مصداق:رفت ثواب کند کباب شد.

پارسال غصه درکردیم گِلی سر ، امسال درکردیم دِلی سر: یعنی:سال پیش غم و غصه ها را می ریختیم روی گل ، امسال می ریزیم روی دل.مصداق پارسال زدیم به بیعاری ، امسال زدیم به بیماری

دتر بداشتیُم به این عزیزی  بشه عظیم دتری کنیزی؟دخترم را به عزیزی نگه داشتم حال برود کنیز دختر عظیم بشود؟

هرجور تیی صِلاحِ مایی کلاهِ: هر جور تو صلاح بدانی ما بالای سر میگذاریم

حرف میزنُنم دردت کنه  یه روزی مردت کنه:حرفی میزنم که به تو بر بخورد  و روزی تو را مردی کند

 نه بیل بزیم نه پایه انگور بُخُردم دار سایه: دیگری کار کرد و من سود بردم  ، نه پا بیل زدم نه بوته انگور را به داربست آویزان کردم اما از سایه بوته انگور کشیده شده در دار بست لذت بردم 

 گپ زنی دل   خوشه خنه خُراب: کسی که زیاد حرف میزند دل خوش است اما خانه او نا مرتب و خراب است

بهاری هوا، زن و مردی دعوا/بهاری هوا، زن و شوهری دعوا::دعوای زن و شوهر مانند هوای بهاری گاهی آفتابی و گاهی زود ابری میشود. زود قعر و زود آشتی میکنند.

یه کوه باید خُراب گرده تا یه دره پُر گرده:باید کوهی خراب شود تا اینکه دره ای پر شود

 تخم گو نمی‌نه هیچ، مچیلش دی میخورَه: سود آور که نیست هیچ، سرمایه اصلی را هم از بین می‌برد(مچیل: تخم مرغی که برای تحریک مرغ به تخم گذاشتن در لانه مرغ می‌گذارند)
     

گِو رَ پوست کوردیُم دمش بماندی:کار را تمام کرده ام فقط آخرش مانده است/گوو:گاو

غذا سیرابیُم فقط لوکی سر رو میخوام سنگ بنیُم:از غذا سیر شده ام فقط کمی میخواهم نان روی غذا بخورملوک: علف چیده شده که روی هم گذاشته شده باشد(مردم معتقداند بعد از خوردن غذا باید کمی نان بخورند تا زود گرسنه نشوند)

بزکِی  بسته رو نِین  واز کن رقصشه بین:بز کوچک را منگر که آرام است اگر او را آزاد کنی بسیارشلوغ میشود ، معادل فارسی آن:فلفل نبین چه ریزه بشکن ببین چه تیزه

حرفی میان حرف نِزِن سفیدی میان زرد نزن:اگر وسط حرف دیگران حرف بزنی مانند این است که (در بافتنی،گلیم  و...)میان رنگ سفید رنگ زرد را بزنی ؛ در کل به این معنی است که اکیدا نباید وسط حذف دیگران حرف بزنی

قد قدش ایجه مینه مرغانش جای دیگه:  کار  را برای کس دیگری (جای دیگری)انجام می دهد اما غرغرش را نزد ما می کند

کاه تیِی دنه بَ  کاه انبار  تیی بَ:غذا  برای تونبود (ولیمه ای بود) شکمت که برای تو بود (بایدکمتر میخوردی)کاربرد این وقتی است که کسی زیاد درمهمانی ها غذا میخورد و دلدرد می گیرد

سگ وگیره  رومام مینه  آدم وگیره رومام نمینه:اگر انسان را سگ گاز بگیرد بعد از مدتی خوب میشود اما اگر انسان به او زخم زبان بزند دیگر خوب نمیشود

کسی مایی مرثیه رو واگیر نمینه:هیچ  کس به حرف ما گوش نمی دهد

درختی مینشانم دیره وقتی    زیر سایه اش نشینم روز سختی: امروز کاری میکنم  و آینده پاداشش را خواهم دید

داریم  خوریم   نُداریم خُوان دِ بینیم: تا  وقتی که داریم می خوریم هر وقت نداشته باشیم  آن را در خواب می بینیم  (اصل این ضرب المثل تکیه ایی است که درروستا های دیگر هم رواج دارد)

 مي يَسي تا قاف  ،  مي خُسي تا ناف: اين  ضرب المثل براي نشان دادن كوتاهي قد گياهي( مثلا گندم) به كار ميرود كه اين بوته آنقدر كوتاه است كه وقتي مي ايستي تا مچ پا ميرسد و اگر بخوابي تا روي شكم توميرسد

 هرجور تیی صِلاحِ مایی کلاهِ: هر جور تو صلاح بدانی ما بالای سر میگذاریم

 حرف میزنُنم دردت کنه  یه روزی مردت کنه: حرفی میزنم که به تو بر بخورد  و روزی تو را مردی کند

 نه بیل بزیم نه پایه انگور بُخُردم دار سایه:  دیگری کار کرد و من  سود بردم

 حرف زنی دل خوشه خانه خُراب:کسی که زیاد حرف میزند دل خوش است اما خانه او نا مرتب  است

شهر کوران میشی یه چشمِتِ دَبست:اگر در شهر کورها میری یک چشمت را ببند ؛ معادل فارسی آن:خواهی نشوی رسوا همرنگ جماعت شو

شیطانَ کینه  چو دمینه: کون شیطان را چوب میکند، کنایه از آدم شیطان و جسور

لسه دست بی عایق: آدم شل و وارفته

گوزنه کین جو نانَ وهانیه: آدم گوزو بهانه اش خوردن  نانی که از آرد جو درست شده است،انداختن کارهای ناشایست به گردن دیگران

گوزنه کین جو کلاسَ وهانیه/گوزنه کین  وهانیه جو کلاسَ دره:آدم گوزو بهانه اش خوردن  توتک که از آرد جو درست شده است،انداختن کارهای ناشایست به گردن دیگران

کلاس : توتک محلی، که بصورت گرد یا بیضی شکل بوده وبا آرد جو یا گندم درست می شود و درونش حلوا و رویش معمولا" تخم مرغ می مالند.

لسه چانگی نکن: زیاد حرف نزن

 گسنا گرها (gosna gorha): بمعني: كَ نه ی گرسنه

همانطور كه كنه به بدن حيوانات مي چسبد و خون حيوان را مي مكد و تا كاملاً سير نشود از بدن ميزبان جدا نمي شود در مواقعي از اين مثل استفاده مي كنند كه كودك بسيار گرسنه باشد و براي شير خوردن به مادرش بچسبد و مدت طولاني شير بمكد.

وَرْزا گوزْ بدا مِزْدش بُسوت: به بهانه اينكه گاو زير بار گوز داد ... مزدش سوخت.

كنايه: به بهانه‌هاي واهي، حقي را تباه كردن است و موضوع بهانه با اصل آن ربطي به هم ندارند.

ميان بُخُور، كنار بُخُوسْ:وسط بخور، كنار بخواب.

كنايه: در سياست و ماجرا داخل نشويد، معادل فارسي ضرب‌المثل آهسته برو، آهسته بيا كه گربه شاخت نزنه.

نَخاستِ مَردک زنه گری  رَ   مینه : زنی که مردی را نخواهد ولی بلاجبار به او تمکین نموده و زندگی میکند. کنایه ازاین است که کسی کاری رابا میل و رغبت انجام ندهد و اجبار بکار باشد .

هر که اسپی ریشه  تئی  پی یری خویشه؟: هر کسی که ریش سفید دارد دلیلی براین نیست که از نزدیکان پدرتان باشد. مصداق  گاوی که پیشانی سفید است لزوما" دلیلی نیست که حتما" گاو شما باشد.

هم مي خوره هم مي زنجه  ham  mikhora  ham  mizonja

آدم ویر می‌نه!              Adam wir meyne        

باران بيزي تراكان  هنديشه؟    Baran bizzi tarakan handishia

"گسنا گرها" ست     Gosna  Gorha

كولي بنگتن بز   Kooli bengaton boZ

پيش رو عاشقانه    پشت رو رشك لانه   eshk

اسبان نعل مينن مورچان لنگانشان جور ميدارن

خر بگوزي، باد ببرد.

ایچینه خرابه آسیو

خالك جان نمياي، نميشي، وقتي مياي درنميشي؟  

مثل : پارساله چوچکا امسال چوچکی جریق وریق

Parsale chocheka emsale chocheki jerighe verigh

معنی: سرو صداو مشاجره گنجشک پارسال و گنجشک امسال

شرح:وقتی یک نفر تازه از گرد راه رسیده، بدون توجه به کسانی که قبل از او در گیر کاری بوده اند در مورد آن کار  اظهار نظر میکند  میگویند........

 ---------------------------------------------مثل : بزی اجل سر بیا قصابی نانه میخوره

Bezi ajal sar bia ghasabi nane mikhora

معنی: اجل بز که سر آمده باشد نان قصاب را میخورد

شرح:وقتی سرنوشت یک نفر برایش مقدر شده باشد ، دست روزگار او را به سمتی میبرد که خودش با دست خودش آن سرنوشت را رقم میزند در این موارد  میگویند........

 ----------------------------------------------مثل : قیمتش بشیه پلنگی پیشانی

Gheymatesh bashiah palengi pishani

معنی: قیمتش را روی پیشانی پلنگ نوشته اند

شرح:وقتی قیمت جنسی چنان بالاست که کسی جرات بیان رقم آنرا هم ندارد  میگویند........

 ----------------------------------------------مثل : پوستشه کنار بنگنی هستقانش دیار میبو

Posteshe kenar bengani hasteghanesh diar miboo

معنی: پوستش را کنار بگذاری استخوانهایش معلوم میشود

شرح:وقتی یک نفر آنقدر لاغر است که جز پوست و استخوانی نیست  میگویند........

----------------------------------------------مثل : زوما بشیه زن پیری کاری پی

Zoma bashiah zen piari kari pey

معنی: داماد رفته است دنبال کار پدر زن

شرح:وقتی یک نفر برای کس دیگری آنقدر بی علاقه کار میکند که ارزش آن کار را از بین میبرد  میگویند........

 ----------------------------------------------مثل : چشمشی سره هندی گیتی

Choshmeshi sare handi giti

معنی: روی چشمهایش را پوشانده است

شرح:وقتی یک نفر آنقدر بی حیاست که در موقع دعوا ملاحظه هیچ چیز و هیچکس را نمیکند و یا وقتی کسی به عمد از کنار مسئله ای با چشم پوشی عبور میکند میگویند........

----------------------------------------------مثل : زیدشت عروسیه فشندک میرقصن

Zidasht arosiah fashandek miraghsen

معنی: زیدشت عروسی است فشندک میرقصند

شرح:وقتی یک نفر کاسه داغ تر از آش میشود میگویند........

----------------------------------------------مثل : کهنه پنیر پوست اگر پوست گردی دشمن دی دوست میگرده

Kohneh panir post agar post gardi doshman di dost migarda

معنی: اگر پنیر پوست کهنه ( غیر قابل استفاده) دو باره قابل استفاده شد دشمن هم دوست میشود

شرح:وقتی دشمنی ادامه دار باشد و کهنه و دیرینه شده باشد دیگر امکان دوستی در این بین وجود ندارد 

 ----------------------------------------------مثل : بشو عربستان مادیانه بین کره شه بستان

Bashoo arabestan madiane beyn koreshe bestan

معنی: برای انتخاب اسب برو عربستان و اول مادرش را ببین

شرح:بیشتر در مورد انتخاب همسر میگویند که  قبل از انتخاب فرد به اصل و نسب و خانواده اش توجه داشته باش 

 ----------------------------------------------مثل : قاطره بگوتن پیرت کیه بگوت ماارم مادیانه

Ghatere bagoten piaret kieh bagot maarom madianah

معنی: به قاطر گفتند پدرت کیست گفت مادرم مادیان است

شرح: وقتی کسی بی اصل و نسب است و سعی میکند برای خود اصل و نسب مجازی بتراشد  میگویند........

----------------------------------------------مثل : کل نبی یی گوکوئک

Kale nabiey gowkoek

معنی: پیچ انگوری ( یک نوع گیاه سمی که میوه هایش شبیه گوجه فرنگی و اندازه دانه های انگور است ) مربوط به کل نبی

شرح: متاسفانه شرحی پیدا نکردم

----------------------------------------------مثل : از گرسنگی عباسی دوس از بزرگی نواب هند

Az goresnegi abasi dus az bozorgi  navabe hend

معنی: ازگرسنگی آویزان عباس است و از بزرگی لاف نوابی هند را میزند

شرح:وقتی یک نفر  آدم قابل توجهی نیست اما لاف بزرگی و منم منم میزند میگویند........

 ----------------------------------------------مثل : کوری خانه نشینه بغدادی خبر دار

Kori khane neshineh Baghdadi khabardar

معنی: کور زمین گیر است و از بغداد خبر دارد

شرح:وقتی یک نفر به ظاهر آدم آرام و سر بزیری است ولی دائم بصورت پنهانی در کار مردم سرک میکشد و تفحص میکند  میگویند........

 ----------------------------------------------مثل : کینی سری کدخدا

Kini sari kadkhoda

معنی: کد خدای نشسته

شرح:وقتی یک نفر دست به هیچ کاری نمیزند ولی اختیارداری کار همه را هم میکند میگویند........

 ----------------------------------------------مثل : پیر یوئر مینه پسر داسقاله دس ومیگیره

Piar yoer minah pesar dasghale das Vemigirah

معنی: پدر به کمک دیگران میرود و پسرش داس کوچک دست میگیرد

شرح:وقتی یک نفر به ظاهر میخواهد نشان دهد که او هم مانند دیگران دارد کاری انجام میدهد  میگویند........

----------------------------------------------مثل : اگه پی یر مارته نمیدییی ادعای پا تشاهی میکردی

Ageh piar maarete nemidiey edeaye pateshahi mikordi

معنی: اگر پدر و مادرت را نمیدیدی ادعای پادشاهی میکردی

شرح:وقتی یک نفر گذشته خود را فراموش کرده و به دیگران به دروغ فخر فروشی میکند  میگویند........

 ----------------------------------------------مثل : ستک ستک صل علی تی یی تک

Sotek sotek sale ala tiey tek

معنی:   لب کلفت ، لب کلفت ، ماشا الله به لب تو

شرح:وقتی بخواهند کسی را متوجه عیبی بزرگی در خودش کنند که او این عیب را در دیگران مورد استهزا قرار میدهد  میگویند........

 ----------------------------------------------مثل : این فرتک به اون فرتک در

In fertek be on fertek dar

معنی: این فرتک به آن فرتک در

شرح:این متلک به آن متلک در ( موشک جواب موشک) 

----------------------------------------------مثل : باباتی خانه  آجر پخته ره سگ نمیخورد

Babati khaneh ajore pokhte re sag nemikhord

معنی: در خانه پدرت آجر پخته را سگ نمیخورد

شرح:در مورد تازه بدوران رسیده ای  میگویند که در خانه پدرش هیچ امکانات پیشرفتی نبود( کنایه از اینکه تو قبلا هیچ کسی نبودی)  میگویند........

 ----------------------------------------------مثل : آل پاشایی کلا گرسیه

Ale pashaei kela garsiah

معنی: شبیه کلاه آل پاشا شده است

شرح:وقتی چیزی زیر دست و پا له و خرد میشود ( پامال و نفله شده)

------------------------------------------------------- 

مثل : اچینه تاریک انباری گربه

Achine tarik anbari gorbah

معنی: مانند گربه انبار تاریک است

شرح:وقتی یک نفر بسیار منزوی و گوشه گیر است و یا هر چیزی اورا به وحشت میاندازد  میگویند........

 -------------------------------------------------------

مثل : دور از علی اکی ننه

Door az alieki nanah

معنی: دور از مادر علی کوچولو

شرح:در مورد کسی میگویند که عیب خود را نمیبیند ولی در مورد همان عیب از دیگران ایراد میگیرد  میگویند........

 -------------------------------------------------------

مثل : اچینه ده میان بومی خر

Achineh dah mian bomi khar

معنی:مانند خر رها شده در وسط ده است

شرح:در مورد کسی یا چیزی میگویند که همیشه در اختیار دیگران است و از خود اختیاری ندارد (خری که بی صاحب در وسط ده رها شده باشد هر کس که کاری داشته باشد بندش را میکشد و با خود میبرد)

 -------------------------------------------------------

مثل : صبح که میا قر پی دره شو که میبو ذکری دره

Sobh ke mia gher pey dara sho ke mibo zekrey dara

معنی: صبح که میشود دنبال قر و فرش میرود  و شب که میشود  بدنبال ذکر و دعا یش میرود.

شرح:در مورد کسی میگویند که ریا کار است  و در مواقع مختلف کاملا متضاد عمل میکند.

-------------------------------------------------------

 مثل : دوری دلبره وا نزدیکی زهره بر

Doori delbareh va nazdiki zahreh bar

معنی: از دور دل میبرد و از نزدیک زهره

شرح:در مورد کسی یا چیزی میگویند که دور نمای خوبی دارد ولی در واقع عکس آن چیزی است که نشان میدهد 

-------------------------------------------------------

  مثل : خودمانی گل خودمانی دیواری دیم

Khodemani gel khodemani divari dim

معنی: گل خودمان روی دیوار خودمان

شرح:معمولا برای ازدواج های فامیلی گفته میشود( یعنی وقتی که همسر خوب در فامیل برای این فرد داریم چرا برود با غریبه ازدواج کند؟)

-------------------------------------------------------

 مثل : دزدی که به ما واکت مهتاب شو گردی

Dozdi ke be ma vakat mahtabe sho gardi

معنی: نوبت دزدی که به ما رسید شب مهتابی شد

شرح:کلا برای بیان بد شانسی بکار میرود ( نوبت به اولیاء چو رسید آسمان تپید)

-------------------------------------------------------

 مثل : علف در کندا بو زده یه

Alafe dare kanda bozadeh yah

معنی: علف جلوی خانه بو میدهد

شرح:وقتی کسی اعتماد به نفس ندارد و همه چیز مربوط به خودش را کمتر از دیگران میبیند (مرغ همسایه غازه) میگویند........

-------------------------------------------------------

 مثل : حاضره قلم به چشمش بشو روی کاغذ نشو

Hazereh ghalam be choshmesh basho roye kaghoz nashoo

معنی: حاضر است قلم به چشمش برود و روی کاغذ نرود.

شرح:در مورد کسانی بکار میرود که از درس خواندن فراری هستند  و به هر بهانه از این کار فرار میکنند

-------------------------------------------------------

 مثل : بعد از عروسی پنزار درنگن فراوانه

Bad az arusi peynzar darengan feravanah

معنی: پس از عروسی کسانیکه پنج ریال پنج ریال کمک میکنند فراوانند

شرح:در مورد کسانی بکار میرود که پس از اتمام کار میایند و به اصطلاح بصورت ظاهری میخواهند کمکی بنمایند

-------------------------------------------------------

 مثل : کهنه گیوا لنگه آنش راهی میان کتی

Kohneh giva lengeh anesh rahi mian kati

معنی: کفشهای کهنه اش در راه افتاده است

شرح:در مورد کسی میگویند که سالیان سال در انجام کاری ممارست نموده و پیشکسوت شده   میگویند........

-------------------------------------------------------

 مثل : اون موقعی که تو آدمی سر دنبی ای ما اینکاره بییم

On mogheh ie keh to adomi sar danebiey ma in kareh bieym

معنی: آن موقعی که تو هنوز تبدیل به ادم نشده بودی( میان آب و گل بودی) ما این کارها را میکردیم

شرح:در مورد کسی میگویند که در کاری تازه وارد است و ادعایش هم میشود و دیگران میخواهند به او ثابت کنند که ما قبل از تو این کاره بوده ایم(اون موقعی که تو به سیب زمینی میگفتی دیب دمینی ما این کاره بودیم) 

---------------------------------------------- مثل : اچینه دار سری غراب

Achineh dare sari ghorab

معنی: مانند کلاغ روی درخت است

شرح:در مورد کسی میگویند که بسیار فرصت طلب و ابن الوقت است ( کلاغ روی درخت مینشیند و انتظار میکشد و به محض اینکه گردو از بالای شاخه ها به پائین میافتد میرود و آنرا میقاپد)

ماه‌ها و روزهاي سال‌شماري طالقان: (پنچپتکpanjpatek)

سال طالقانی، دوازده ماه 30 روزه دارد به علاوه 5 روز اضافه به نام پنجپتک (panjpatek) که به پايان ماه هشتم اضافه مي‌گردند که روي هم رفته سيصد و شصت و پنج روز است. و هر چهار سال يک‌بار، يک روز به عنوان کبيسه  بر پنج روز پنجپتيک اضافه مي‌گردد.
(در مقايسه روزهاي هجري شمسي با طالقانی، فرض بر سال‌هاي365 روزه است. در سال‌هاي با يک روز کبيسه، از آن‌جايي که يک روز به اسفند ماه هجري شمسي اضافه مي‌شود و يک روز به پنج‌روز پنجيک در پايان ماه هشتم طالقان، مقايسه اندکي تفاوت خواهد کرد)

از 15 اسفند تا 15 فروردين هجري شمسي (چون اسفندماه در سال‌شماري هجري شمسي 29 روزه است) طول مي‌کشد. اين ماه مقارن با اسفند و فروردين هجري شمسي است و در آن آيين  چارشمبه سوری(چهارشنبه‌سوري) اجرا مي‌شود.
در پايان همين ماه، 5 روز اضافه بر 360 روز با نام پنج پتک (panjpatek) جا مي‌گيرد. هر چهار سال، يک روز به  اين پنج روز اضافه مي‌گردد.

اگر سال 365 روزه باشد، روزهاي پنجپتيک به ترتيب: شانزدهم، هفدهم، هجدهم، نوزدهم و بيستم فروردين هجري شمسي خواهد بود و اگر سال 366 روزه باشد، پانزدهم فروردين کبیسه نام مي‌گيرد و روزهاي شانزدهم تا بيستم، باز هم پنج يک خواهند بود. در قديم، در روزهاي پنجپتيک، جشن مي‌گرفتند و شخم زدن زمين و بذر افشاندن را درست نمي‌پنداشتند.

نوروز اعتدال بهاري (اول فروردين هجري شمسي) نيز در اين ماه واقع شده است که در مناطق طالقان   نيز از ديرباز، هم‌گام با ساير اقوام، با خانه‌تکاني و خريد پوشاک نو و شيريني و آجيل خود را آماده نوروز بهاري مي‌کردند و هدايايي از قبيل پوشاک، کفش، شام و يا پول به مستمندان مي‌دادند.

شب یلدا:

شب یَلدا یا شب چلّه بلندترین شب سال در نیم‌کره شمالی زمین است. این شب به زمان بین غروب آفتاب از ۳۰ آذر (آخرین روز پاییز) تا طلوع آفتاب در اول ماه دی (نخستین روز زمستان) اطلاق می‌شود. ایرانیان و بسیاری از دیگر اقوام شب یلدا را جشن می‌گیرند.

این شب در نیم‌کره شمالی با انقلاب زمستانی مصادف است و به همین دلیل از آن زمان به بعد طول روز بیش‌تر و طول شب کوتاه‌تر می‌شود.

«یلدا» واژه‌ایست به معنای «تولد» برگرفته از زبان سریانی که از شاخه‌های متداول زبان «آرامی» است. زبان «آرامی» یکی از زبان‌های رایج در منطقه خاورمیانه بوده‌است. برخی بر این عقیده‌اند که این واژه در زمان ساسانیان که خطوط الفبایی از راست به چپ نوشته می‌شده، وارد زبان پارسی شده‌است.

واژه «یلدا» به معنای «زایش زادروز» و تولد است. ایرانیان باستان با این باور که فردای شب یلدا با دمیدن خورشید، روزها بلندتر می‌شوند و تابش نور ایزدی افزونی می‌یابد، آخر پاییز و اول زمستان را شب زایش مهر یا زایش خورشید می‌خواندند و برای آن جشن بزرگی برپا می‌کردند و از این رو به دهمین ماه سال دی ( دی در دین زرتشتی به معنی دادار و آفریننده) می‌گفتند که ماه تولد خورشید بود.

واژه دی dey از day پهلوی و از dadhva اوستایی آمده است که به معنی خداوند و آفریدگار است و این واژه با day انگلیسی که خود از daeg و tag ژرمنی متقدم آمده است مرتبط نمی باشد.[نیازمند منبع]ماه دی در تقویم مذهبی ایران باستان آغاز سال نو مذهبی بوده است. چنان که میراث آن از راه میترائیسم به مسیحیت و تقویم امروزی نیز رسیده است.

پیشینهٔ جشن و دریلدا و جشن‌هایی که در این شب برگزار می‌شود، یک سنت باستانی است. مردم روزگاران دور و گذشته، که کشاورزی، بنیان زندگی آنان را تشکیل می‌داد و در طول سال با سپری شدن فصل‌ها و تضادهای طبیعی خوی داشتند، بر اثر تجربه و گذشت زمان توانستند کارها و فعالیت‌های خود را با گردش خورشید و تغییر فصول و بلندی و کوتاهی روز و شب و جهت و حرکت و قرار ستارگان تنظیم کنند.
آنان ملاحظه می‌کردند که در بعضی ایام و فصول روزها بسیار بلند می‌شود و در نتیجه در آن روزها، از روشنی و نور خورشید بیشتر می‌توانستند استفاده کنند. این اعتقاد پدید آمد که نور و روشنایی و تابش خورشید نماد نیک و موافق بوده و با تاریکی و ظلمت شب در نبرد و کشمکش‌اند. مردم دوران باستان و از جمله اقوام آریایی، از هند و ایرانی - هند و اروپایی، دریافتند که کوتاه‌ترین روزها، آخرین روز پاییز و شب اول زمستان است و بلافاصله پس از آن روزها به تدریج بلندتر و شب‌ها کوتاهتر می‌شوند، از همین رو آنرا شب زایش خورشید نامیده و آنرا آغاز سال قرار دادند. بدین‌سان در دوران کهن فرهنگ اوستایی، سال با فصل سرد شروع می‌شد  اوستا، واژه Sareda, Saredha «سَرِدَ» یا «سَرِذَ» که مفهوم «سال» را افاده می‌کند، خود به معنای «سرد» است و این به معنی بشارت پیروزی اورمزد بر اهریمن و روشنی بر تاریکی است. در آثارالباقیه ابوریحان بیرونی، ص ۲۵۵، از روز اول دی ماه، با عنوان «خور» نیز یاد شده‌است و در قانون مسعودی نسخه موزه بریتانیا در لندن، «خُره روز» ثبت شده، اگرچه در برخی منابع دیگر «خرم روز» نامیده شده‌ است.در برهان قاطع ذیل واژه «یلدا» چنین آمده‌ است:

    *«یلدا شب اول زمستان و شب آخر پاییز است که اول جَدی و آخر قوس باشد و آن درازترین شب‌هاست در تمام سال و در آن شب و یا نزدیک به آن شب، آفتاب به برج جدی تحویل می‌کند و گویند آن شب به غایت شوم و نامبارک می‌باشد و بعضی گفته‌اند  شب یلدا یازدهم جدی است.»

تاریکی نماینده اهریمن بود و چون در طولانی‌ترین شب سال، تاریکی اهریمنی بیشتر می‌پاید، این شب برای ایرانیان نحس بود و چون فرا می‌رسید، آتش می‌افروختند تا تاریکی و عاملان اهریمنی و شیطانی نابود شده و بگریزند، مردم گرد هم جمع شده و شب را با خوردن، نوشیدن، شادی و پایکوبی و گفتگو به سر می‌آوردند و خوانی ویژه می‌گستردند، هرآنچه میوه تازه فصل که نگاهداری شده بود و میوه‌های خشک در سفره می‌نهادند. سفره شب یلدا، «میَزد» Myazd نام داشت و شامل میوه‌های تر و خشک، نیز آجیل یا به اصطلاح زرتشتیان، «لُرک» Lork که از لوازم این جشن و ولیمه بود، به افتخار و ویژگی «اورمزد» و «مهر» یا خورشید برگزار می‌شد.[۶] در آیین‌های ایران باستان برای هر مراسم جشن و سرور آیینی، خوانی می‌گستردند که بر آن افزون بر آلات و ادوات نیایش، مانند آتشدان، عطردان، بخوردان، برسم و غیره، برآورده‌ها و فرآورده‌های خوردنی فصل و خوراک‌های گوناگون، خوراک مقدس مانند «میزد» نیز نهاده می‌شد.ایرانیان گاه شب یلدا را تا دمیدن پرتو پگاه در دامنهٔ کوه‌های البرز به انتظار باززاییده‌ شدن خورشید می‌نشستند. برخی در مهرابه‌ها (نیایشگاه‌های پیروان آیین مهر) به نیایش مشغول می‌شدند تا پیروزی مهر و شکست اهریمن را از خداوند طلب کنند و شب‌هنگام دعایی به نام «نی ید» را می‌خوانند که دعای شکرانه نعمت بوده‌است. روز پس از شب یلدا (یکم دی ماه) را خورروز (روز خورشید) و دی گان؛ می‌خواندند و به استراحت می‌پرداختند و تعطیل عمومی بود (خرمدینان، این روز را خرم روز یا خره روز می‌نامیدند).خورروز در ایران باستان روز برابری انسان‌ها بود در این روز همگان از جمله پادشاه لباس ساده می‌پوشیدند تا یکسان به نظر آیند و کسی حق دستور دادن به دیگری نداشت و کارها داوطلبانه انجام می‌گرفت نه تحت امر. در این روز جنگ کردن و خونریزی حتی کشتن گوسفند و مرغ هم ممنوع بود این موضوع را نیروهای متخاصم با ایرانیان نیز می‌دانستند و در جبهه‌ها رعایت می‌کردند و خونریزی به طور موقت متوقف می‌شد و بسیار دیده شده که همین قطع موقت جنگ به صلح طولانی و صفا تبدیل شده‌ است. در این روز بیشتر از این رو دست از کار می‌کشیدند که نمی‌خواستند احیاناً مرتکب بدی شوند که آیین مهر ارتکاب هر کار بد کوچک را در روز تولد خورشید گناهی بسیار بزرگ می‌شمرد. ایرانیان به سرو به چشم مظهر قدرت در برابر تاریکی و سرما می‌نگریستند و در خورروز در برابر آن می‌ایستادند و عهد می‌کردند که تا سال بعد یک سرو دیگر بکارند.

عضای بدن به گویش طالقانی:

لِنگ؛ قاچیل=پا

مُک = لب

بال = دست

لب ، بن پر= پهلو

اِشکُم = شکم

گیس = مو ی زن

ذُلف= مو ی مرد

میل =ناخن

فینی=بینی ، دماغ

دیم=صورت

چُشم = چشم

چگن = چانه

کین = باسن ، کون

میان لِنک = خشتک ، مجازا" آلت

انگوشت = انگشت

اُسکوف = آرنج دست

قورت = گلو

کول= کتف ، دوش

تُک = دهان

پنجه پيتك يادگاري از جشن هاي نوروز در طالقان :

ايرانيان قديم سال را به دو قسمت كرده، هفت ماه را تابستان و پنج ماه را زمستان مي دانسته اند. چنانچه در بندهش ( باب 25 فقره 7 ) گويد: از هر مزد روز در فروردين ماه تا انيرانروز در مهر ماه، هفت ماه تابستان است و از هرمزد روز در آبان ماه تا اسفند ماه انجام «پنجوه panjuh» پنج ماه زمستان است. در بعضي از روايت ها از جمله در فرگرد نخست و نديداد اشاره شده است كه زمستان ده ماه تابستان دو ماه بوده است.
هر ماه از دوازده ماه را نيز به سي روز تقسيم مي كردند كه در مجموع سال به 360 روز تقسيم مي شد و هر كدام از روزهاي ماه را به نام يكي از « امشاسپندان » مي خواندند مانند بهمن روز، ارديبهشت روز، هرمزد روز و .... اما از آنجا كه سال خورشيدي 365 روز است در آخر هر سال، يعني بعد از اتمام ماه اسفند پنج روز به آن مي افزودند و آن پنج روز را پنجه، پنجوه، گاه، اندرگاه بهيزك و هيژك مي ناميدند كه در زبان تازي به « خمسه مسترقه » مشهور است.
پارسيان بر اين عقيده بودند كه خداوند جهان را در شش گاه آفريده است و خلقت انسان درگاه آخر مصادف با پنجه و آغاز سال نو مي باشد، چنانچه در مزديسنا آمده است كه اهورامزدا جهان را در « شش بار » آفريده است و در فصل بيست و پنجم بند هش چنين آمده است: « اهورامزدا مي گويد كه خلقت عالم در 365 روز به توسط من انجام گرفت و شش گهنبار در هر سال قرار داده شده اسا. » در گاه اول آسمان خلق شد، درگاه دوم آب وجود يافت، درگاه سوم زمين آفريده شد، درگاه چهارم گياه خلق شد، درگاه پنجم جانوران آفريده شدند و درگاه ششم انسان آفريده شد.
پارسيان اين شش گهنبار را جشن مي گرفتند و بزرگترني اين جشن ها جشن « همسپتدم Hamspatdem» آغاز سال نو يا نوروز مصادف با خلقت انسان بوده است. ابوريحان بيروني نيز درباره جشن آخرين گاهنبار، مي نويسد: اين عيد ده روز طول مي كشيده آخرين پنج روز اسفند كه به آن « نخستين فرودگان » و پنجه وه را « دومين فرودگان » مي گفته اند . از اين روز « پنجه » يعني پنج روز آخر سال در نزد ايرانيان عزيز و مقدس بوده است و عقيده داشته اند كه در اين ايام فروهرها و ارواح گذشتگان به خان و مان خويش مي آمده اند و بازماندگان وظيفه داشته اند كه در اين ايام براي آنان خيرات داده و اعمال نيك انجام دهند. چنانچه صاحب كتاب برهان قاطع گويد:
« پنجه مسترقه، پنج روز آخر سال است و اين پنج روز رافارسيان به غايت معتبر دارند و جامه هاي نفيس پوشند و جشن سازند و عطريان بسيار به كار برند و « گاهنبار همسپتدم » را به عمل آورند، يعني دعاها و بخوراتي كه در روز اول خمسه مسترقه بايد خواند و بايد كرد در اين پنج روز كنند وخوانند .
اين اعمال در ايام جشن پنجه تا بعد از اسلام نيز برگزار مي شد و مردم كارهاي نيك از هر نوع انجام مي دادند كه پرداختن به آن خود مطلبي است مفصل اما آنچه مورد نظر اين مقاله است بازشناسي بقاياي اين جشن در منطقه « طالقان » با نام « پنجه پيتك » است كه تا يك دهه پيش به طور گسترده برگزار مي شده و هم اكنون به صورت پراكنده اجرا مي شود. ديري نخواهد پاييد كه اين رسم از خاطره ها رخت بر بندد و يكي از كهن ترين و جذابترين جشن هاي نوروزي به فراموشي سپرده شود.
اينك براي يادآوري خاطره رسم پنجه توجه علاقمندان را به پنجه پيتك طالقان جلب مي نمايم:

پنجه پيتك

بهار گل بهار من نميرم                             تابستون وقت كار من نميرم

زمستون جمع كنم يه مشت قوتي             پنجه پيتك حصار من نميرم

در طالقان و آبادي هاي اطراف آن ايام پنجه از روز بيست و پنج فروردين ماه هر سال است، كه به آن « پنجه پيتك» گويند. از قديم مردم طالقان مانند مردم ديگر شهرها، هر ماه را سي روز حساب مي كردند كه در مجموع يك سال سيصد و شصت روز ميشد. با اين حساب پنج روز از سال زياد مي آمد كه جزء هيچكدام از ماه هاي سال محسوب نمي شد و حتي مردم اين پنج روز را جزء ايام عمر خويش نمي دانستند و مي گفتند:
پنجه نه روز سال دره، نه روري ماه نه روي روز، خوشي و عيش ها كن هر شب و روز .
مردم طالقان از بيستم تا بيست و چهارم فروردين يعني چهار روز اول پنجه را به تدارك و آماده كردن مقدمات برگزاري پنجه پيتك اختصاص مي دهند و روز آخر ، يعني روز بيست و پنجم فروردين را پنجه مي گيرند. ترتيب برگزاري اين رسم در همه آبادي ها وروستاهاي اين منطقه نزديك و شبيه به هم است، البته اختلاف هايي هم وجود دارد كه به آنها اشاره خواهد شد.
مردم طالقان عقيده دارند براي شادي و سرزمين سالي كه در پيش است بايد در روز پنجه حتما" از آبادي خارج شوند، زيرا گشت و گذار در اين را شگون مي دانند . همچنين در اين روز به چند چيز خيلي اهميت مي دهند. يكي نظافت خانه وكاشانه ديگري نظافت آراستگي سر و رويشان و سوم شاد بودن و دوري جستن از تلخي هاي زندگي زيرا متعقدند روز پيتك هر گونه بگذرد تمام سال به همان روال خواهد گذشت . از اين رو لباس خوب و پاكيزه مي پوشند، غذاي مطبوع درست مي كنند و به گردش و شادي مي پردازند. خلاصه آنكه چون پيشامدهاي يكسال آينده بستگي به اوضاع و احوال اين روز دارد كوشش مي كنند از هر جهت روز نمونه اي داشته باشند.
از ديگر باورهايي كه درباره اين روز دارند آنكه چشم بر هم نگذارند و نخوابند وحتي چرت هم نزنند، زيرا باور دارند كه اگر كسي در روز پنجه پيتك بخوابد تا آخر سال بي حال و چرتي خواهد بود.
ديگر آنكه بعضي از افراد در اين روز كه بيست وپنج روز از نوروز گذشته است بيست و پنج رقم خوراكي مي خورند كه البته آب، نمك، نان و هر خوردني ديگر را جزء آن حساب مي كنند. با خوردن اين بيست و پنج رقم خوراكي سلامت خويش را بيمه مي كنند و در سالي كه پيش روي دارند بدنشان قوي و سالم مي ماند يا به قول علم تعذيه امروز ذخيره سازي ويتامين مي كنند.
مردم در رفتارشان با خانواده و آشنايان در روي پنجه نكاتي را رعايت مي كنند و چنانچه كدورتي در دل داشته باشند فراموش مي كنند و صلح و آشتي را جانشين قهر و كينه مي سازند .
در روز پنجه به جانداران از جمله حشراتي چون زنبور و مورچه اذيت و آزار نمي رسانند وعقيده دارند اگر در اين روز حشرات را بكشند موجب زياد شدن آنها مي شوند
كساني هم كه كارهاي ناتمام دارند در روز پنجه دست از كار مي كشند از جمله خياط ها و بافنده ها كار را تعطيل مي كنند. زيرا باور دارند كه خياطي و بافندگي در روز پنجه سبب خواهد شد كه در سال آتي گره يا به قول طالقاني ها « پيت » در كارشان بيفتد. پيتك كلاس يا « نان پنجه پيتك »
از يكي دو روز پيش از فرا رسيدن پنجه زنان خانه دار سرگرم فراهم كردن وسايل پخت نان پنجه مي شوند. به اين نان در روستاي كولج پيتك كلاس و در روستاي خچره گرته و در روستاي جزينان طالقان گرد مي گويند. شب چهارمين روز از پنجه به نسبت افراد خانواده مقداري آرد گندم در يك لاك ريخته و خمير درست مي كنند. به خمير شير و شكر و كمي زرد چوبه و چند تا تخم مرغ و مقداري روغن حيواني مي افزايند. آن گاه روي خمير را با پارچه اي ضخيم پوشانده و يكي دو ساعت مي گذارند تا خمير ور بيايد.
پس از ور آمدن خمير تنور را آتش مي كنند و مشغول پختن پيتك كلاس مي شوند . لازم به يادآوري است كه بيشتر خانه هاي طالقان تنور دارد و زنان طالقاني نان مصرفيشان را در خانه مي پرند. براي پختن پيتك كلاس ابتدا يكي از زن ها « كنده » مي گيرد و كنده ها را روي يك پوست دباغي شده گوسفند كه از آن به جاي سفره آرد استفاده مي كنند يا درون يك سيني چوبي مي چيند. بعد از آنكه كنده ها يا چانه ها آماده شد زن نانوا شروع به پهن كردن چانه ها مي كند لاي هر چانه اي هم مقداري حلوا كه از قبل تهيه شده است مي گذارد. ضخامت هر يك از نان ها يك بند انگشت و اندازه آن دايره اي به شعاع هفت يا هشت بند انگشت است.
روي فطير را هم با لبه يك قاشق چوبي يا شانه اي تميز نقش ها و خط هايي مي كشند، تا نان خوش نما شود. مقداري هم ديمالون روي فطير مي مالند تا خوش رنگ و خوشمزه شود. آن گاه فطير را به ديوار تنور چسبانده و پس از پخته شدن گرده يا كلاس را در لاك مي گذارند. بعضي وقت ها چند زن مواد اوليه اي را كه آماده كرده اند روي هم مي ريزند و با كمك مساعدت يكديگر نان ها را مي پزند. شيريني خانگي اگردك
يكي ديگر ازخوردني هاي روز پنجه پيتك شيريني « اگردك» است. براي تهيه اگردك مقداري آرد گندم را با شير و شكر خمير كرده و روغن حيواني و تخم مرغ و زرد چوبه و زنجبيل و هل و دارچين هم به خمير افزوده و مي گذارند تا خمير ور بيايد. بعد خمير را چانه چانه كرده و به اشكال مختلفي در مي آورند. آن گاه اگردك ها را درماهي تابه مي اندازند و با روغن سرخ مي كنند.
وقتي اگردك ها سرخ شد روي آنها خاك قند مي پاشند. بعضي ها هم يك صفحه كاغذ در تابه مي اندازند و اگردك ها را روي كاغذ مي چينند تا به ماهيتابه نچسبند و با آتش ملايم بپزد.

پيتك پلو

در بعضي از آبادي ها مثل« كولج » بعد از ظهر روز بيست و چهارم فروردين يعني شب پيتك مرم پلو مي پزند و به آن « پيتك پلو» مي گويند. خورشت هم از نوع كه دلشان بخواهد مي پزند و از آن براي خويشان و نزديكانشان به ويژه پدر بزرگ ومادر بزرگشان مي فرستند. چنانچه بين افراد يك خانواده كدورت و رنجشي باشد با فرستادن پيتك پلو ناراحتي ها بر طرف مي شود. زيرا مي گويند سال نو بايد با آشتي و دوستي آغاز شود.

پيت گشت

در روز پنجه پيتك يعني روز بيست و پنجم فروردين خرد و كلان و پير و جوان در حالي كه همگي رخت نو بر تن دارند، بار و بنه را بر مي دارند و به طرف دشت و كوهسار راه مي افتند و پاي درخت و جوي آبي مي نشينند. خلاصه آنكه مردم لب هر چشمه و رودي و درون هر باغ و بوستاني فارغ از مشكلات زندگي روزي رابه شادي و همدلي مي گذرانند. اهالي سوهان در دشت همواري به نام آندست كه يونجه زاري است وسيع و دلكش و ساكنان جوستان در دشت زيباي بيدسار و اهالي ديگر آبادي ها در مزارع نزديك به آبادي خويش بساط پنجه پيتك كه بيشتر سبزي پلو و كوكوي سبزي است تهيه مي بينند، اما سر هر سفره انواع خورشت ها و غذاهاي محلي ديده مي شود. ناگفته نماند كه مردم آبادي هاي طالقان در قديم به سبب نبودن برنج هر سال چهار بار پلو را خالص مي خوردند و در بيشتر مواقع « پلو بلغور » مي پختند. به اين ترتيب كه يك قسمت برنج و دو قسمت بلغور، در طبخ پلو بلغور به كار برده مي شد. چهارنوبتي كه برنج خالص خورده مي شد عبارت بودند از شب نوروز، روز سيزده بدر، روز عيد فطر وهمين روز پنجه پيتك.

كشتي گرفتن

در روز پنجه پيتك بازار كشتي پررونق است و يكي از سرگرمي هاي عمده جوانان در اين روز زورآزمايي و كشتي گرفتن است.
در روستاي جوستان ترتيب كشتي گرفتن از اين قرار است جوانان روستا به دو دسته تقسيم مي شوند و از ميان هر دسته چند جوان قوي و تنومند انتخاب مي شوند و با هم كشتي مي گيرند و مبارزه مي كنند. از ميان ريش سفيدان و بزرگترها هم چند تن به عنوان داور كه به آنها « حاكم » گويند، برگزيده مي شوند . حفظ نظم ميدان هم بر عهده چند نفر از جوانان آبادي است. مقررات كشتي هم از اين قرار است: 
هر كشتي گيري كه بتواند چهار حريف را شكست دهد، برنده مي شود و به دستور حاكم در حالي كه لي لي مي كند، ميدان را دور مي زند و هر يك از تماشاچيان هديه اي به او مي دهد. اما اگر كسي پيدا شود و بتواند پشت از چهار كشتي گير را به زمين برساند عنوان پهلواني مي گيرد و ديگر ميدان را دور نمي زند، بلكه مردم نزد او مي آيند وتبريك مي گويند و رويش را مي بوسند و به او هديه مي دهند.

تاب خوردن يا تو خوردن

تاب خوردن يا به قول اهالي سوهان طالقان « هوشت » خوردن در روز پنجه پيتك خيلي تماشايي و مهم است، چون به قول مردم « مهران » و « عاليسر » كسي كه تاب بخورد پيت يا گره از كارش باز مي شود. اهالي « خسبان » هم معتقدند كه دختران دم بخت يا دختران خانه مانده اگر در روز پنجه، تاب بخورند در سال بعد حتما" بختشان باز مي شود و به خانه شوهر مي روند.
در روز پنجه پيتك هر خانواده طناب بلند و ضخيمي با خود مي آورد. در بسياري از موارد براي محكم كاري و جلوگيري از پاره شدن طناب ، شش تا هشت و گاهي تا سي طناب بلند را سر هم گره مي زنند و با گره زدن طناب ا اعتقاد دارند كه اتحاد و يگانگي مردم زيادتر و مستحكم تر مي شود. طناب بلندي را كه درست مي شود دور شاخه ضخيم درخت مي پيچند و تاب مي خورند. ناگفته نماند شاخه كته دار يا درخت گردو و درخت نارنج به سبب استقامت زياد براي تاب بازي، هوا خواه بيشتري دارد. وقتي تاب حاضر شد همه خانواده از زن و مرد، دختر و پسر و حتي پيرزنان و پيرمردها هم سوار تاب مي شوند زيرا باور دارند هر كس در اين روز تاب بخورد نحسي و گرفتاري از او دور مي شود و در كارش گره نمي افتد. پيتك مجمع يا مجمعه فرستادن براي عروس
آنهايي كه براي پسرشان نامزد گرفته و يا تازه عروس داشته باشند، اما هنوز عروس  در خانه پدرش باشد واجب مي دانند كه در روز پنجه پيتك براي عروسشان هديه بفرستند. ترتيب
:فرستادن هديه هم از اين قرار است شب تا صبح  روز پنجه يكي از زن هاي خانواده داماد مثلا" خواهد يا مادر او راه مي افتند و قوم و خويش هاي نزديك خود مثل خاله، عمه، دختر عمه، دختر خاله، زن عمو، دختر عمو، زن دائي و دختر دائي ها راخبر مي كنند كه عصر امروز مي خواهيم به خانه نامزد پسرمان مجمعه بفرستيم. اين خبر براي آن است كه ديگر بستگان هم هداياي خود را آماده كنند. كسي كه اين خبر را مي دهد براي هر خانه يكي دو تا نان « پنجه پيتك » هم كه قبلا" شرح آن آمد مي برد. خويشان داماد هم هر كدام به سهم خود در يك مجمعه چند تا از نان هائي را كه از خانواده داماد گرفته اند و چند تا شيريني اگردك و يك قواره پارچه و يك جفت كفش براي عروس مي گذارند و بعد از ظهر پنجه پيتك كه همه از گردش برگشتند مجمعه ها را بر سر گذاشته و به خانه عروس مي برند. خانواده داماد هم هدايايي حاضر كرده و با چند مجمعه به خانه عروسشان مي برند. در يكي از مجمعه ها تعدادي اگردك و نان پنجه پيتك مي گذارند و در مجمعه دوم يك قواره پارچه پيراهني، يك قواره پارچه چادري، يك جفت كفش و يك جفت جوراب و در مجمعه سوم شيريني هاي گوناگون مثل نقل سفيد، نقل هاي رنگارنگ و آب نبات وتوت و كشمش و سنجد مي چينند. آنهايي هم كه توانائي بيشتري دارند ممكن است انگشتري، گوشواره و سينه ريز طلا هم اضافه مي كنند به اين ترتيب هر يك از خويشان داماد مجمعه اي بر سر گرفته و راهي خانه عروس مي شوند . پس از تحويل مجمعه ها عروس براي سپاسگزاري درون هر يك از مجمعه ها مقداري شيريني يا جوراب و يا دستمال ابريشمي به رسم هديه مي گذارد و در يكي از مجمعه هائي كه از طرف داماد فرستاده شده است يك پيراهن و يك جفت جوراب مي گذارد و به شوهر آينده خود هديه ميكند. نكته گفتني ديگر آنكه در پيتك گشت در بعضي آبادي هاي طالقان از جمله خچره خانواده عروس و داماد طوري در دشت بساط پهن مي كنند كه پهلوي هم باشند و در اين موقع عروس بايد هر طوري شده مقداري سبزه تازه گير بياورد و به پدر شوهر و مادر شوهرش هديه كند. آنها هم در عوض هديه و تحفه ئي از قبيل گردن بند و سينه ريز با لباس به عروس مي دهند. چون خچره منطقه ئي سردسير است و حتي تا سي روز بعد از عيد هم همه جا را برف پوشانده است گير آوردن سبزه تازه براي عروس كار دشوار و سختي است و انجام آن نشانه كدبانوئي او محسوب
.مي شود
آب نيسان و پنجه پيتك در برخي از سالها ممكن است در روز پنجه پيتك هوا ابري وباراني باشد. باران اين روز نزد طالقاني ها به باران نيسان مشهور است و مردم براي آن اهميت زيادي قائلند. از اين روي ظرفي را زير باران مي گذارند و مقداري آب جمع مي كنند. به آب نيسان « آب زندگاني » هم مي گويند كه خواص بسياري دارد. اين اب براي درمان بسياري از دردها مفيد است و افت هاي گياهان را از بين مي برد و مردم بر اين باورند كه آب نيسان سبب طول عمر مي شود و گويند درختان مركبات يا درخت كاج به اين خاطر هميشه سبز و خرمند و روي زردي و پژمردگي
.نمي بينند كه از آب زندگاني خورده اند

سيد احمد وكيليان

نامزه وازی به مابرسی مهتاب شوگردی.

نامزد بازی به ما که رسیدمهتاب همه جا

رو روشن کرد.
===========================


مونه خانه نبور هرجامیخوای ببری ببر.

کسایی که دوست ندارن برن خونه خودشون.
==================================

گدا ره ده راه نمیدان کدخدای خانه سراغ میگیت.

هیچ کس اورونمیخواست خودشو عزیزمیکرد.
===============================
خر خره حریف نی پالانی گوشه ره میگیره.

با ازخودش کوچیکتر مبارزه میکنه
==================================

هزار امبامی سربنده.

خیلی مرموزه
=================================
موش امبام کارنداره امبام خودش کور کور مینه.

باکسی کارنداشته باشی خودش انگولک میکنه.
================================
مای بَ  دوزرد مرغانه کوردی.

کارشاقی کرده.
=================================

خاله جان نه میای نه میشی یکدفه  که میای درنمیشی.

میری یکجا موندگارمیشی.
============================

خیلی کارخوبی کوردیه     دُبل دُبل جواب میدی.

کاربدمیکنه طلب کارم هست.
===============================

چشمه بزرگان تنگه.

چشمش کاری رو برنمیتابه.
===========================

مردمی ور بلد نی حرف بزنه مای ورعلامیه دهره.

جلوی مردم زبون نداره پیش مادانشمنده.

==================================
انگوشته بریده سرهَ نمک دنی مینه

بدردهیچکس نمیخوره.انگشت بریده رو نمک نمی پاشه
================================
او  رَ میخوا ببره امامزاده قَسم بدی.

دست ازسر چیزی برنمیداره.
====================================

مفته ملا ره بدی گربه لیلّی به دعاهامیگیره.

مال مفت میبینه ول کن نیست.

==================================
سگ سگ بیا منه بگیر.

بیخودی دشمن تراشیدن.
===================================
دستش ده نم پس نمیدی.

خسیس بودن.
===================================
گسنه آقاشه نیدیه فیس و افاده مینه؟.
چرا اینقدرفیس و افاده میکنه مگر پدر گشنه و گداشو ندیده؟
چه چیزی رو داره  که پز میده.

================================
گندم بخوردی بهشت ده درشیی.

ازهفت دولت آزاد شدی

======================================

 این اسپی مرغونه   همون سیا کرگک   هسته.
این تخم مرغ سفید مال همون مرغ سیاه است
کنایه ازاین است که الان وقتی دکتر و مهندس و وزیر و وکیل هستیم.بچه همون پدر مادر روستایی و زحمتکشیم.

===============================================

زمین میخای بخری مزر و سامانشَ بیین
زن میخای ببری  مار و خوارشَ بیین.

(وقتی زمینی را میخایم بخرین توجه به مرز و همسایه اون زمین توجه کنیم
همسر میخوایم انتخاب کنیم به خانوادش توجه کنیم)

=============================================

 تئی دود منه کور نکنه
تی گرماره نمیخوام.
( تو به من ضرر نزن من منفعت تورو نمیخوام)

==========================================

 ایشالا این کرگ امی کندا بیوره.

(انشاالله قدم این عروس یا داماد برای خونمون خیر و مبارک باشه)

================================================

 دانه دبو  انباره پلو بپَتون چکاره.

(وقتی مواد غذایی آماده باشه آشپزی آسون میشه)

==========================================

دهی دُوُ  بیرون دهی ماست دُ بهتره.
دوغ خودمون بهتر از ماست غریبه است

(هرچی باشد خودی بهتر از غریبست)